O projekcie

Polska 1926. Portret zbiorowy II RP to prezentacja jednego z największych imiennych spisów społeczeństwa międzywojennej Polski. Wśród 5,5 mln podpisów niemal każdy z nas może odnaleźć swojego bliskiego. Możliwość poznania fragmentu rodzinnej historii, przy jednoczesnym szerszym spojrzeniu na społeczeństwo II RP i włączeniu m.in. osób prywatnych, nauczycieli, uczniów, przedstawicieli organizacji pozarządowych, samorządów, do wspólnego opowiadania o 100 latach polskiej niepodległości, stanowi główną ideę projektu. 5,5 mln podpisów, to może być tyle samo jednostkowych historii pozwalających spojrzeć w przeszłość, by zrozumieć teraźniejszość i być ważną nauką na przyszłość. Zachęcamy do poszukiwania bliskich, uczniów Państwa szkół, dawnych mieszkańców miejscowości bliskich czy tych dalszych i prosimy o pomoc w odczytywaniu ich podpisów i opowiadaniu ich historii!


Sto lat temu, dzięki staraniom m.in. Ignacego Paderewskiego, USA nie tylko uznały polską państwowość za warunek pokojowego ładu w Europie (13. punkt programu pokojowego Prezydenta Woodrowa Wilsona przewidywał odrodzenie niezawisłego państwa polskiego), ale także udzieliły II RP wsparcia materialnego o wartości około 200 milionów dolarów. Amerykańska misja humanitarna, której przewodził przyszły prezydent USA Herbert Hoover, realnie przyczyniła się do utrzymania przez Polskę dopiero co odzyskanej niepodległości. W 150. rocznicę ogłoszenia amerykańskiej Deklaracji Niepodległości naród polski postanowił podziękować narodowi amerykańskiemu za tę pomoc. Między kwietniem a lipcem 1926 r. zebrano w całym kraju 5,5 miliona podpisów pod Deklaracją Podziwu i Przyjaźni dla Stanów Zjednoczonych.


Tzw. adres dziękczynny jest wyjątkową kolekcją nie tylko ze względu na skalę oraz zaangażowanie sygnatariuszy. 5,5 miliona podpisów mieszkańców II RP: Polaków, Żydów, Ukraińców i Niemców, to blisko 20 procent ludności kraju w 1926 roku. Wewnątrz II RP powstał swoisty zbiorowy portret społeczeństwa. W trakcie akcji zbierania podpisów miał miejsce przewrót majowy. Pogrążone w politycznym zamęcie społeczeństwo polskie potrafiło stworzyć dokument unikatowy, nie tylko w relacjach polsko-amerykańskich. Delegacja II RP zawiozła do Waszyngtonu i złożyła na ręce prezydenta Calvina Coolidg'a 111 tomów z ponad 30 tysiącami stron, gdzie podpisy – od najwyższych władz państwowych po najmłodsze piszące dzieci – opatrzone były grafikami wybitnych polskich plastyków. Oryginał, złożony w Bibliotece Kongresu USA, zniknął z czasem z pamięci Polaków, a także z dyplomatycznych relacji obu krajów.


Księgi Deklaracji przez blisko siedem dekad pozostawały zapomniane. W połowie lat 90. odkryli je mający polskie korzenie pracownicy Biblioteki Kongresu USA. Zdigitalizowano pierwszych 13 tomów. Dzięki staraniom Biblioteki Polskiej w Waszyngtonie, prezes Biblioteki Grażyny Żebrowskiej, Samuela Ponczaka i Krzysztofa Willmanna, a także Ambasady RP w Waszyngtonie, w 2015 roku ruszył projekt „Klasa 1926”, którego celem była digitalizacja pozostałych 98 tomów Deklaracji. Przedsięwzięcie pomyślnie zakończono w roku 2017. W tym samym czasie dr Ryszard Schnepf, były ambasador RP w Waszyngtonie, zwrócił uwagę naszego Ośrodka KARTA na tę kolekcję, proponując zrobienie o niej wystawy i portalu. Zwróciliśmy się do Biblioteki Polskiej w Waszyngtonie z propozycją wspólnego upowszechnienia Deklaracji. Odzew był bardzo pozytywny, Biblioteka udostępniła nam skany kolekcji i zaczęły się prace nad projektem. Z czasem do współpracy dołączył Dom Spotkań z Historią, Polskie Towarzystwo Geneaolgiczne (które wcześniej udostępniało na portalu genealodzy.pl podpisy odczytywane z pierwszych 13 tomów) oraz inne instytucje. Powstał portal Polska 1926. Portret zbiorowy II RP.


Oddajemy Państwu narzędzie, które przede wszystkim pozwala odszukiwać popisy bliskich. Skany wszystkich ponad 30 tysięcy stron Deklaracji Podziwu i Przyjaźni dla Stanów Zjednoczonych są dokładnie opisane i dzięki różnorodnym filtrom oraz wyszukiwarkom w łatwy sposób można dotrzeć do kart pochodzących z konkretnych miejscowości i instytucji. Zachęcamy do poszukiwań miejsc urodzin Państwa przodków, miast i miasteczek, w których mieszkali przed II wojną światową, czy szkół i miejsc pracy, które pojawiały się w rodzinnych opowieściach.


Nasz portal jest w „nieustającej budowie”, bo w chwili uruchomienia projektu, dzięki współpracy Polskiego Towarzystwa Genealogicznego, na portalu znajduje się blisko 250 tysięcy odczytanych podpisów, a to ok. 4% wszystkich złożonych w Deklaracji. Pozostałe podpisy są dopiero do odczytywania – znalezione na stronach pochodzących z konkretnych miejscowości, szkół, czy instytucji. Mogą Państwo łatwo je odnaleźć poprzez listę stron, miast lub interaktywną mapę II RP.


Odczytanie ponad 5 mln podpisów to długotrwała, ale równocześnie pasjonująca przygoda, do której chcielibyśmy Państwa zaprosić. Można zacząć od odnalezienia bliskich i przekazania nam informacji o lokalizacji ich podpisu oraz opowiedzenia ich historii. Można też odczytać i zapisać nazwiska ich kolegów z klasy. Dzięki temu pomogą Państwo w zachowaniu pamięci o tych osobach, a ich potomkom ułatwią odkrycie własnej historii. Jak w ten i na inne sposoby nam pomóc dowiedzą się Państwo w zakładce: pomóż nam tworzyć portal.


Zapraszamy także do kontaktu wszystkich, którzy chcieliby wykorzystywać Deklarację w swoich działaniach społecznych i edukacyjnych. Szczególnie zależy nam na współpracy z młodzieżą i środowiskami lokalnymi, bo ten wyjątkowy zbiór, to ogromna szansa na poznanie świata, którego już nie ma – wielokulturowej przedwojennej Polski. Dzięki projektom wokół Deklaracji można odkryć historię lokalną, jak również tę światową ostatnich 100 lat, z zupełnie wyjątkowej perspektywy – milionów pojedynczych i zupełnie różnych losów.


Wszystkich zainteresowanych nauczycieli, edukatorów, animatorów, działaczy, serdecznie zapraszamy do odwiedzenia podstrony projekty oraz kontaktu z nami: polska1926@karta.org.pl


Mamy nadzieję, że portal ten dostarczy Państwu wzruszeń, że będzie źródłem ważnych informacji i że będziemy go wspólnie tworzyć.

Zespół projektu Polska 1926. Portret zbiorowy II RP