Biografia
Od 1877 r. był uczniem gimnazjum w Wilnie. W 1885 r. podjął studia medyczne na uniwersytecie w Charkowie. W trakcie studiów podjął działalność w konspiracyjnych organizacjach niepodległościowych, co poskutkowało zesłaniem na Syberię w 1887 r., w związku z rzekomym uczestnictwem Piłsudskiego w spisku na życie cara. Na zesłaniu w Kireńsku przebywał ponad 2,5 roku.
W 1892 r. wstąpił do Polskiej Partii Socjalistycznej. Na początku działał w Sekcji Litewskiej, jednak już w 1894 r. został wybrany jako jej reprezentant w Centralnym Komitecie Robotniczym PPS. Objął też funkcję redaktora naczelnego pisma „Robotnik”. Po kilku latach konspiracyjnej działalności drukarskiej i wydawniczej w Łodzi, w 1900 r. został ponownie aresztowany i osadzony w warszawskiej Cytadeli. Skierowany do szpitala psychiatrycznego w Petersburgu, zbiegł stamtąd 14 maja 1902 r.
W roku 1904 udał się w podróż do Japonii, próbując nawiązać współpracę przeciwko Rosji. W Tokio doszło do słynnego spotkania Józefa Piłsudskiego z Romanem Dmowskim, którego przebieg jest nieznany. W 1905 r., po wybuchu rewolucji w Rosji, Piłsudski stworzył Organizację Bojową PPS.
Pod koniec 1906 r., w obliczu rozłamu w PPS, Piłsudski objął kierownictwo w PPS-Frakcji Rewolucyjnej. W 1908 roku, za sprawą Piłsudskiego powstał Związek Walki Czynnej, konspiracyjna organizacja wojskowa o charakterze ponad partyjnym. ZWC współpracował m.in. ze Związkiem Strzeleckim, którego Piłsudski został komendantem w roku 1912.
W raz z wybuchem I wojny światowej działalność rozpoczęły Legiony Polskie, które już 12 lipca wkroczyły do Królestwa Kongresowego, wkrótce jednak władze austriackie rozkazały wycofać Legiony do Galicji. Po długiej i nieskutecznej batalii o niezależność swojego wojska od dowództwa zaborczego, 9 lipca 1916 r. Piłsudski podał się do dymisji.
Poskutkowało to masowymi odejściami polskich oficerów. W odpowiedzi na tą sytuację, Austro-Węgry w raz z Niemcami wydały deklarację utworzenia niepodległego państwa polskiego, zwaną aktem 5 listopada. W związku z tym, Piłsudski zgodził się pomóc w organizacji polskiej armii u boku państw centralnych.
Kilka miesięcy później zalecił jednak swoim żołnierzom wstrzymanie się ze złożeniem przysięgi na wierność Niemcom, za co został aresztowany 22 lipca 1917. Osadzono go w więzieniu w Magdeburgu, skąd został nagle zwolniony na początku listopada 1918. 10 listopada Piłsudski przybył do Warszawy. 4 dni później przejął od Rady Regencyjnej władzę zwierzchnią w Królestwie Polskim. 18 listopada objął funkcję ministra spraw wojskowych w pierwszym rządzie niepodległej Polski.
22 listopada mianował się Naczelnikiem Państwa, który miał sprawować władzę aż do zwołania Sejmu Ustawodawczego. W lutym 1919 roku Piłsudski rozpoczął wojnę polsko-bolszewicką, mając na celu utworzenie na zachodnich granicach Rosji niepodległych, choć sfederowanych z Polską państw. Sukcesy armii polskiej trwały aż do wyprawy kijowskiej, po której bolszewicy przystąpili do kontrofensywy, zakończonej bitwą warszawską, tzw. Cudem nad Wisłą, która uchodzi za największy militarny sukces Piłsudskiego.
Pod koniec 1922 r., po zażegnaniu kilku kryzysów gabinetowych, a także po wyborach parlamentarnych i wyborze przez Sejm prezydenta Gabriela Narutowicz, Piłsudski na 3 lata wycofał się z życia politycznego. W obliczu permanentnego kryzysu rządowego, już pod koniec 1925 postanowił zainterweniować.
12 maja 1926 odbyło się słynne spotkanie Piłsudskiego z prezydentem Stanisławem Wojciechowskim, podczas którego Marszałek zażądał dymisji rządu Wincentego Witosa oraz samego prezydenta. Wobec niezgody Wojciechowskiego, dwa dni później rozegrały się w stolicy krwawe walki. Po wpływem starć, rząd podał się do dymisji, a prezydent zrezygnował ze swojej funkcji. Premierem został Kazimierz Bartel.
31 maja Zgromadzenie Narodowe wybrało Piłsudskiego na prezydenta. Ten jednak wyboru nie przyjął, i pozostał ministrem spraw wojskowych w rządzie Bartla. 27 sierpnia nowy prezydent Ignacy Mościcki mianował Józefa Piłsudskiego Głównym Inspektorem Sił Zbrojnych. Ponadto, w latach 1926-1935 Piłsudski trzykrotnie kierował rządem. Okres ten charakteryzował się twardą polityką wobec przeciwników obozu rządowego zwanego sanacją, a w polityce zagranicznej próbą utrzymania równowagi między Związkiem Sowieckim a Niemcami.
W 1935 r. uchwalono konstytucję kwietniową, która wprowadzała w Polsce wymarzony przez Piłsudskiego ustrój z bardzo silną pozycją prezydenta, który za swoje działania miał odpowiadać jedynie przed „Bogiem i historią”. Nie było jednak Piłsudskiemu dane zostać prezydentem, zmarł w miesiąc po uchwaleniu nowej ustawy zasadniczej, 12 maja 1935 r.
Rozpoczęła się wielka żałoba narodowa, zakończona 8 maja pogrzebem na Wawelu, w którym uczestniczyło 250 tys. osób, w tym oficjalne delegacje z 16 państw. Śmierć Piłsudskiego zapoczątkowała oficjalny kult jego osoby, wciąż żywy w niektórych środowiskach, tak samo jak żywe są kontrowersje wokół jego postaci.