Marian Danysz
Biografia
Wybitny polski fizyk i eksperymentator, odkrywca m.in. radioizotopu fluoru oraz współtwórca pierwszego hiperjądra. Syn i wnuk dwóch wybitnych naukowców.
Jego dziadek, prof. Jan Danysz (1860-1928) był renomowanym lekarzem pracującym w Institut Pasteur de Paris. Specjalizował się w dziedzinie mikrobiologii, głównie w badaniu nowotworów, współpracował także w przeprowadzaniu eksperymentów chemicznych wraz z małżeństwem Marii i Piotra Curie. Do emigracji do Francji został zmuszony, gdy w czasach liceum wdał się w ostry spór polityczny z niemieckim nauczycielem, przez co groziło mu aresztowanie.
Dziadek Mariana Danysza nigdy nie zdał świadectwa dojrzałości, ponieważ musiał przerwać naukę w trakcie roku szkolnego. Po przybyciu do Francji, aby dostać się na uniwersytet, posłużył się świadectwem maturalnym swojego starszego brata. Sprawę tę ujawnił dopiero pod koniec swojego życia.
Oprócz pracy naukowej, dziadek Mariana był aktywnym działaczem niepodległościowym na emigracji i pełnił funkcję nieoficjalnego Ambasadora Polski we Francji.
Ojciec Mariana, dr Jan Kazimierz (1884-1914), wybrał drogę fizyka. Karierę naukową rozpoczął jako asystent, a następnie współpracownik małżeństwa Curie. W 1913 roku stworzył pierwszy na świecie spektrometr beta, będący wynikiem jego wieloletniej pracy nad różnymi rodzajami promieniowania.
W 1912 roku, ojciec Mariana zdecydował się powrócić z żoną i trzyletnim synem do Warszawy, gdzie z polecenia Marii Skłodowskiej-Curie objął stanowisko zastępcy dyrektora Warszawskiej Pracowni Radiologicznej.
Wraz w wybuchem I wojny światowej, jako obywatel francuski, ojciec Mariana został powołany na front, gdzie zginął kilka miesięcy później w wieku niespełna 30 lat.
Osierocony Marian pozostał z matką w Polsce, gdzie zamieszkał na stałe. Jako nastolatek, uczęszczał do Gimnazjum im. Stefana Batorego w Warszawie, gdzie zdał maturę w roku 1928. Jego wychowawcą był prof. Gustaw Wuttke, nauczyciel geografii w szkole i wykładowca UW .
Następnie Marian studiował na Wydziale Elektrycznym Politechniki Warszawskiej, by później dzięki stypendium naukowemu udać się do Wielkiej Brytanii do pracy w laboratorium Cecila Franka Powella.
Podczas swojego późniejszego życia, Marian Danysz wykładał na wielu uczelniach warszawskich. Równocześnie prowadził różnorodne prace badawcze: odkrył między innymi radioizotop fluoru oraz był współtwórcą pierwszego modelu hiperjądra wraz z Jerzym Pniewskim (1952), co przyniosło mu światową sławę i uznanie. Kilka lat później uczestniczył w odkryciu podwójnego hiperjądra, za co został nagrodzony mianem „profesora nadzwyczajnego” i doktorem „honoris causa” Uniwersytetu Warszawskiego.
Aż do śmierci w 1983 roku, Marian Danysz udzielał się w życiu intelektualnym stolicy. Za swoje nadzwyczajne dokonania, został uhonorowany Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski.
Jego grób znajduje się na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie.
To, kim był Marian Danysz, w dużej mierze ukształtowało środowisko, w którym przebywał. Zarówno jego ojciec, jak i dziadek byli inspiracją do wyboru późniejszego zawodu. Dzięki nim, w Marianie zakorzeniła się także świadomość polskości i duma narodowa, którą fizyk niejednokrotnie uzewnętrzniał.
Ważnym etapem w jego życiu były niewątpliwie lata licealne, kiedy w niepodległej już Polsce mógł kształcić się wszechstronnie w duchu patriotyzmu i poszanowaniu innych narodów. Te właśnie wartości budowała Szkoła im. Stefana Batorego, gdzie wybitny fizyk spędził lata swojej młodości.
Bibliografia:
- Stefan Kwiatkowski, Michał Wiland „Materiały biograficzne wychowanków Liceum i Gimnazjum im. Stefana Batorego w Warszawie 1918-1944”
- https://pl.wikipedia.org/wiki/Marian_Danysz
- zdjęcie portretowe Mariana Danysza: https://www.fuw.edu.pl/sylwetki-fizykow/articles/marian-danysz.html
- zdjęcie Szkoły: https://pl.wikipedia.org/wiki/Gimnazjum_i_Liceum_im._Stefana_Batorego_w_Warszawie